Home / Rubrikë / Zëri i të rinjve / Fati, i ndërtuar apo i paracaktuar ?!

Fati, i ndërtuar apo i paracaktuar ?!

Ndoshta një temë disi e thellë për tu analizuar, ndoshta një temë jo e goditur për moshën apo nivelin e dijeve të individit tim. Gjithsesi, zgjedhjen e kam bërë tanimë. Shpresoj të paktën të arrij deri në përfundimin e mendimin tim. Me vlera apo jo, kjo për mua është një çështje që nuk mund t’i jap një përgjigje. Le ta lëmë më mirë për në një moment të dytë.

Që të hyjmë sadopak në zhvillim të punës, apo shkrimit ose skicë-idesë, po bëj një zgjedhje të thjeshtë. Nëse iu bie rasti të lexoni veprën më të famshme të të famshmit B.Spinoza, veprën ETIKA, ndër parashtrimet e shumta që ai bën, unë ndesha (por dhe ju besoj nëse e lexoni) me parashtrimin e tretë mbi Fuqinë e intelektit apo Mbi lirinë njerëzore. Ky parashtrim saktësisht thotë : Një afekt që është pasion resht së qëni pasion menjëherë sapo ne formojmë një ide të qartë dhe të dallueshme për të. Afekti ndryshon nga pasioni, sepse ky i fundit nuk zhvillohet apo merr jetë në një moment të caktuar por, ushtrohet nga individ gjatë gjithë jetës së tij.

 

 

Që në këtë moment dua të shpreh një adekuencë ose një lidhje adekuate (gjithmonë sipas opinionit dhe mendimit tim) midis pasionit dhe fatit. Termi fat rrjedh nga latinishtja fatum, që do të thotë bëmë, ose diçka e përkryer. Rrjedha që marrin ngjarjet e jetës do të ishte një përkufizim, që sipas mendimit tim do të ishte më afër “zhargonit” popullor. Nëse do të kërkonim një shpjegim nga ana filozofike, jam i bindur se thellimi në të kuptuarin e përkufizimit do të ishte deri diku i vështirë, madje mund të them deri në kufijtë e pamundësisë. Nga një fjalor i vjetër filozofik, i gjendur jo rastësisht në bibliotekën personale, fati përcaktohet si një koncept që shpreh një përfytyrim fetar mbi një forcë të mbinatyrshme, e cila gjoja përcakton gjithë ngjarjet, çdo hap të njerëzve në jetë. Le të kalojmë pak në një këndvështrim tjetër të të kuptuarit të temës së përzgjedhur.

A ekziston fati ? A duhet ne të besojmë tek ky fat dhe a është ai i paracaktuar apo na duhet neve ta ndërtojmë atë ? Mendimet dhe pohimet janë nga më të shumtat dhe po ashtu edhe nga më të larmishmet. Nëse ky shkrim apo kjo skicë-ide do të ishte shkruar gjatë viteve të realizmit socialist, besoj dhe jam i bindur katërcipërisht që fati i shumë shumë mendjeve të ndritura të asaj kohe, do të ishte ekuivalent edhe për mua. Vetë nga natyra, si individ, dua të shafq këtu edhe përkrahjen time përsa i takon Teorisë së Deizmit. Sipas kësaj të fundit, Zoti, pasi krijoi botën nuk “përzihet” më në punët  e saj dhe çdo gjë zhvillohet në përputhje me ligjet e veta të brëndshme. Deri diku, sipas kuptimit mistikofetar, deizmi është një maskim i ateizmit. Shumë individë e kundërshtojnë me forcë, ama nuk duhet kurrësesi të lëmë mënjanë faktin se deizmi u zhvillua në Angli, e disa kohë më vonë edhe në Francë. Konceptet deiste nuk i penguan dijetarët dhe mendjet e ndritura të shek. XVII si Volter, Ruso, apo Xhon Loku në Angli, të zinin dhe të mbronin fort pozita antiklerikaliste dhe të demaskonin veprimtarinë e kishës.

Një filozof, antropolog dhe kritik i njohur i yni na servir një pohim vërtetë interesant. Fati ndërtohet. Nuk ka fat të dhuruar. Kush mendon se do t’ia dhurojnë fatin, më fal por, është pa fat. Një pohim plot jetë dhe që na vë përpara marrjes së një përgjegjësie realisht të madhe. Vetë-krijimin e fatit tonë. Por, a mund të krijohet fati ? A mund të ndërtohet ai nga vetë ne ? Për mendimin tim, po. Fati mund dhe duhet të krijohet. Këtij pohimi të fundit, dua t’i jap një shpjegim duke e lidhur me një detaj sa interesant, aq edhe të rëndomtë për disa besoj.

Jeta është një cikël i gjatë ngjarjesh, që të tjerët, por edhe unë mes tyre, e kanë shkallëzuar në tre kate. Ashtu sikurse Aristoteli ndau botën. Gjithsecila prej ndarjeve me një rëndësi të plotëfuqishme. Faza e parë, që përfshin lindjen deri tek mosha e adoleshencës. Faza e dytë, nga mosha e adoleshencës e deri tek fillimet e moshës së tretë. Faza e tretë, nga fillimi i moshës së tretë e deri në mbylljen përfundimtare të ciklit të ngjarjeve jetësore të individit.

Në fazën e parë, pra nga lindja deri në atë moment kur individi është i gatshëm të fitojë pavarësinë e tij, besoj se është i detyruar t’i nënshtrohet një fati të paracaktuar. Ky fat lidhet dhe ka të bëjë me atë që shkenca sociologjike e njej me emërtimin “Stratifikimi Social”. Ky stratifikimi, që teoritë me ndikim më të madh i ka marrë prej K.Marks-it dhe M.Weber-it, përfshin klasën, statutin, përkatësinë gjinore, atë etnike dhe deri diku edhe përkatësinë fetare. Siç edhe e shprehëm më lart, shumica e teorive të mëpasme { kujtojmë këtu K.Marks (1818-1883) dhe M.Weber (1864-1920)} u detyrohen shumë ideve të tyre. Rrjedhimisht, ashtu sikurse mund edhe të kuptohet nga rreshtat e mësipërm, gjatë asaj periudhe që lartpërmendëm, jemi të detyruar t’i pranojmë disa raste të fatit të paracaktuar.

Nga ana tjetër, ajo pjesë që unë do ta konsideroja shumë të rëndësishme, ku duhet patjetër të vihet theksi, është roli i familjes, tek kalimi nga faza e parë tek faza e dytë. Këtë fillim faze unë do ta quaja pikënisjen e krijimit të rrjedhës së ngjarjeve, pra, atë që në krye të herës e quajtëm fat.

Një periudhë e marrjes së vendimeve të “mëdha” përsa i takon jetës dhe rrjedhës kronologjike të ngjarjeve të saj. Këtu, në këtë fazë, mund të kemi apo të hasim ndryshime në strukturën e përbërjes së stratifikimit social, të përmendur pak më lart. Këtu dua të vë theksin edhe tek një detaj historik.  Do të kishim të bënim me disa mos ndryshime të përbërjes së stratifikimit social, nisur nga disa fakte historike.

Rradha i vjen fazës së tretë. Fazë në të cilën njeriu, për mndimin tim, shijon dhe vë re se si mundi i krijimit të fatit, mbase nuk ka shkuar dëm. Gjithashtu, dua të nëvizoj edhe një tjetër detaj. Që në krye të herës e deri në mbarim të këtij mendimi, nuk ka qënë dhe nuk do të jem asnjëherë kundër vullnetit të Zotit përsa i takon ardhjeve të reja dhe mbylljeve të ciklit të jetës.

E në fund, po preferoj të zgjedh nja shprehje për ta mbyllur mendimin tim. Kam vërejtur se edhe njerëzit që pretendojnë se gjithçka është e paracaktuar, dhe se ne nuk mund të bëjmë asgjë për ta ndryshuar, shikojnë anash para se të kalojnë rrugën.

 

REI HODO